ОД ЕГО КОН ЕКО

Најз­на­чај­но­то откри­тие со кое ми­си­ја­та на „Апо­ло 8“ се вра­ти­ла од пр­ва­та оби­кол­ка на Ме­се­чи­на­та не би­ло са­мо бли­ска­та сред­ба со неа. По го­ди­ни фо­ку­си­ра­ње на це­ли­те на ми­си­ја­та и по ус­пеш­но­то на­пу­шта­ње на Зем­ји­на­та ор­би­та, се­ка­ко де­ка си­те пог­ле­ди би­ле на­со­че­ни ток­му кон Ме­се­чи­на­та.

Ви­стин­ски­от вос­хит го пре­диз­ви­кал по­те­гот на еден чле­н на еки­па­жот, кој на­ед­наш нај­а­вил де­ка ќе ја за­вр­ти ка­ме­ра­та од Ме­се­чи­на­та кон Зем­ја­та.

Френк Бор­ман, ко­ман­ди­рот на ми­си­ја­та, се при­се­ту­ва:

– Бев­ме пре­о­ку­пи­ра­ни со мис­ла­та ус­пеш­но да ста­са­ме до Ме­се­чи­на­та, но то­гаш, со тој пог­лед на­на­зад, гле­дај­ќи ја Зем­ја­та ка­ко ви­си во все­ле­на­та, се чи­не­ше де­ка ви­стин­ска­та при­чи­на по­ра­ди ко­ја из­ле­гов­ме од неа би­ла по­до­бро да си ја за­поз­на­е­ме пла­не­та­та, по­до­бро да се за­поз­на­е­ме се­бе­си. Зем­ја­та од таа ди­стан­ци­ја, од ко­ја до­то­гаш не сме ја ви­де­ле, изг­ле­да­ше мно­гу моќ­но, мно­гу топ­ло и чу­дес­но, но и ек­стрем­но, ек­стрем­но крш­ли­во“.

Спо­ред „Те­о­ри­ја­та У“ на Ото Шар­мер, чо­ве­кот де­нес се на­о­ѓа пред „ма­не­вар“ сли­чен на тој што го на­пра­ви еки­па­жот на „Апо­ло 8“ со свр­ту­ва­ње­то на ка­ме­ра­та кон Зем­ја­та. Спо­соб­но­ста за са­мо­реф­ле­кти­ра­ње или са­мо­свест е пре­диз­вик во кој од кон­цен­три­ра­но­ста кон его­е­ко­ном­ски­от си­стем на вред­но­сти, чо­ве­кот теж­нее да се отво­ри кон сво­е­то вна­треш­но би­тие, да се заг­ле­да во се­бе­си за да мо­же да ево­лу­и­ра кон од­не­су­ва­ња што ќе ја од­не­сат еко­но­ми­ја­та кон еко­си­сте­мот на вред­но­сти. Си­стем во кој, син­хро­ни­зи­ра­но, се гри­жи­ме за дру­ги­от, ка­ко и тој за нас, за око­ли­на­та и за си­те во за­ед­ни­ца­та.

Наб­љу­ду­вај­ќи ја ево­лу­тив­на­та па­те­ка на чо­ве­кот низ ми­ле­ни­у­ми­те, очиг­ле­ден е не­го­ви­от стре­меж да го изв­ле­че ма­кси­му­мот од епо­ха­та во ко­ја жи­вее иско­ри­сту­вај­ќи ја сво­ја­та уни­кат­ност ме­ѓу жи­ви­от свет на Зем­ја­та – иде­и­те и зак­лу­чо­ци­те што ги до­би­ва за све­тот што го оп­кру­жу­ва ги пре­тво­ра во ма­те­ри­јал­ни не­шта.

Всуш­ност, тој ус­пе­вал да ја по­вр­зе актив­но­ста на сво­ја­та гла­ва, мо­зо­кот, со актив­но­ста и со ве­шти­ни­те на сво­и­те ра­це, кои не­го­ви­те идеи мо­же­ле да ги ре­а­ли­зи­ра­ат. До­пол­ни­тел­но, тој зна­ел оваа сво­ја ве­шти­на да ја ста­ви во кон­текст на акту­ел­ни­те еко­ло­шки, со­ци­јал­ни и ду­хов­но-кул­ту­ро­ло­шки окол­но­сти на кон­крет­но­то вре­ме и та­ка да соз­да­де „по­себ­ност“, ко­ја кон­стант­но гле­да­ла кон на­пред, кон ѕвез­ди­те, кон цел­та, стре­меј­ќи се да ја до­стиг­не.

Ко­га ќе ги ис­цр­пел бла­го­да­ти­те и соз­на­ни­ја­та соз­да­де­ни во опре­де­ле­на епо­ха, ко­га мен­та­ли­те­тот што до­то­гаш со­од­вет­но му слу­жел ве­ќе му ста­ну­вал те­сен, се слу­чу­ва­ле ра­ди­кал­ни, те­ктон­ски про­ме­ни во ево­лу­ци­ја­та на чо­ве­кот, за од таа точ­ка, таа да за­зе­ме уште по­за­бр­зан тек.

Та­ка, на при­мер, тр­ка­ло­то би­ло ло­гич­на кул­ми­на­ци­ја и кру­на на актив­но­сти­те на чо­ве­кот во прет­ход­на­та епо­ха. Но, од тр­ка­ло­то на­та­му, чо­ве­кот, ед­но­став­но, не мо­жел да про­дол­жи по­на­та­му со се­тот за­да­де­ни сфа­ќа­ња или, по­до­бро, огра­ни­чу­ва­ња што ги имал до­то­гаш.

„Не мо­же­ме да ре­ша­ва­ме проб­ле­ми пол­зу­вај­ќи го на­чи­нот на раз­мис­лу­ва­ње, кој, всуш­ност, истите ги соз­дал“

Со­бра­ни око­лу пре­диз­ви­ци­те на нив­но­то вре­ме, во­о­ру­же­ни со ло­ги­ка и со ино­ва­ци­ја, во тие пре­од­ни мо­мен­ти на „дла­бо­ка про­ме­на“, чо­ве­кот откри­вал но­ви па­те­ки, кои би­ле ра­ди­кал­но по­и­на­кви во од­нос на ста­ри­те, но кои па­те­ка­та на ево­лу­ци­ја­та ја но­се­ле ли­не­ар­но или екс­по­нен­ци­јал­но на­пред, во пре­де­ли што до­то­гаш не мо­жел ни­ту да ги на­се­ти.

Де­ла­та на То­мас Кун за на­уч­ни ре­во­лу­ции и Ар­нолд Тојн­би, за по­де­ми­те и за па­до­ви­те на ци­ви­ли­за­ци­и­те, де­ба­ти­ра­ат за ефе­ктот де­ка – ко­га еко­ном­ска­та па­ра­диг­ма на ед­но оп­штес­тво ќе се нај­де во по­зи­ци­ја на не­моќ да обез­бе­ди со­од­ве­тен, ко­ри­сен од­го­вор на нај­го­ле­ми­те пре­диз­ви­ци на кон­крет­но­то вре­ме, оп­штес­тво­то вле­гу­ва во тран­зи­ци­ски пер­и­од во кој тоа, по­ра­но или по­доц­на, ќе ја за­ме­ни по­стој­на­та ло­ги­ка и по­стој­ни­от опе­ра­ти­вен си­стем ќе го за­ме­ни со нов, по­до­бар.

Сле­деј­ќи го спо­ме­на­ти­от цик­лус, а осо­бе­но цик­лу­сот на екс­по­нен­ци­јал­ни­от про­грес по тех­но­ло­шка­та ре­во­лу­ци­ја, спо­ред Ото Шар­мер, чо­веш­тво­то де­нес по­втор­но стои на мар­ги­на­та на но­ва дла­бо­ка про­ме­на.

-Тоа што по­ле­ка се га­си – ве­ли Шар­мер – е мен­та­ли­те­тот што е ба­зи­ран на прин­ци­пот на „ма­кси­мал­ни­от јас“, на прин­ци­пот „по­го­ле­мо­то е по­до­бро“ и на од­лу­ки дви­же­ни од стра­на и во ко­рист на гру­пи­те со спе­ци­јал­ни ин­те­ре­си што, ко­неч­но, нè до­ве­де во со­стој­ба на ор­га­ни­зи­ра­на не­од­го­вор­ност.

Хра­на­та ка­ко проб­лем, кли­ма­та, не­до­сти­гот од во­да и на­ма­лу­ва­ње­то на дру­ги­те ре­сур­си, ма­сов­на­та си­ро­ма­шти­ја, пре­сел­би­те, фун­да­мен­та­лиз­мот, те­ро­риз­мот, фи­нан­си­ски­те оли­гар­хии…

Симп­то­ми­те на кои сме све­до­ци во се­којд­не­ви­е­то што го жи­ве­е­ме се, всуш­ност, одраз на од­не­су­ва­ње­то и на со­стој­ба­та на умот, кои со де­це­нии ток­му ево­лу­тив­ни­от раз­вој ги пре­диз­ви­кал и ги на­та­ло­жил.

Ако овој фе­но­мен на на­та­ло­же­ни па­то­ло­гии го разг­ле­да­ме пре­ку мо­де­лот „сан­та мраз“, кој ука­жу­ва де­ка са­мо 10 про­цен­ти од ра­бо­ти­те што ги гле­да­ме ка­ко проб­лем, всуш­ност, се вид­ли­ви, до­де­ка 90 про­цен­ти ле­жат не­ка­де под по­вр­ши­на­та и ја соз­да­ва­ат стру­кту­ра­та на проб­ле­мот со кој се со­о­чу­ва­ме, ќе ги ви­ди­ме спо­ме­на­ти­те фе­но­ме­ни ка­ко вр­во­ви на сан­ти­те мраз што ги гле­да­ме над по­вр­ши­на­та на мо­ре­то, до­де­ка це­ла­та пла­ни­на од при­чи­ни, всуш­ност, ле­жи под по­вр­ши­на­та и „ги кре­пи“ ма­ни­фе­ста­ци­и­те на ви­стин­ски­те проб­ле­ми.

Та­ка спо­ме­на­ти­те и дру­ги фе­но­ме­ни мо­жат да се гле­да­ат низ приз­ма­та на еко­ло­шка, со­ци­јал­на и на ду­хов­но-кул­ту­ро­ло­шка ди­мен­зи­ја.

Еко­ло­шки гле­да­но, во мо­мен­тов се од­не­су­ва­ме ка­ко да има­ме ед­на и пол Зем­ја на рас­по­ла­га­ње, ра­пид­но ги на­ма­лу­ва­ме ре­зер­ви­те на во­да­та за пи­е­ње, за 40 го­ди­ни сме уни­шти­ле ед­на тре­ти­на од зем­јо­дел­ско­то зем­ји­ште што ни е на рас­по­ла­га­ње. Со­ци­о­ло­шки гле­да­но, пак, са­мо еден про­цент од „фи­нан­си­ски­от крем“ на све­тов има бо­гат­ство ед­на­кво на тоа што го има­ат 90 про­цен­ти од на­се­ле­ни­е­то, а 2,5 ми­ли­јар­ди лу­ѓе жи­ве­ат со по­мал­ку од два аме­ри­кан­ски до­ла­ра на ден. До­де­ка еко­ло­шка­та по­де­ле­ност ја одра­зу­ва на­ша­та од­да­ле­че­ност од при­ро­да­та, а со­ци­о­ло­шка­та по­де­ле­ност – од­да­ле­че­но­ста на лу­ѓе­то ме­ѓу се­бе, ду­хов­но-кул­ту­ро­ло­шка­та по­де­ле­ност ја одра­зу­ва од­да­ле­че­но­ста на чо­ве­кот од са­ми­от се­бе, ди­стан­ца­та што ја соз­да­ва­ме ме­ѓу овој јас и тој што на­до­а­ѓа од ид­ни­на­та, а кој го прет­ста­ву­ва на­ши­от нај­го­лем по­тен­ци­јал.

Овој јаз ме­ѓу две ре­ал­но­сти, мож­на­та, за ко­ја сме свес­ни де­ка има­ме ка­па­ци­те­т да ја по­стиг­не­ме, и таа што ја жи­ве­е­ме, е при­чи­на за де­пре­сии, са­мо­у­бис­тва или стрес, кој е рак-ра­на­та на со­вре­ме­но­то оп­штес­тво.

Ток­му за­тоа, те­о­ре­ти­ча­ри­те од уни­вер­зи­те­тот МИТ, кои со оваа проб­ле­ма­ти­ка на­уч­но се за­ни­ма­ва­ат уште од 1996 го­ди­на, сме­та­ат де­ка сме на пра­гот да го пре­зе­ме­ме след­ни­от ре­во­лу­ци­о­не­рен че­кор во ево­лу­ци­ја­та на чо­ве­кот.

Ако си­ла­та на прет­при­е­ма­чот во нас отсе­ко­гаш би­ла во мо­ќта да ја спои актив­но­ста на мо­зо­кот со ве­шти­на­та на сво­и­те ра­це, но­ва­та ре­во­лу­ци­о­нер­на мож­ност на но­ви­от јас ле­жи во тоа да ус­пе­е­ме гла­ва­та и ра­ка­та да ги спо­и­ме со ин­те­ли­ген­ци­ја­та на на­ши­те ср­ца. Со­чув­ство­то, ем­па­ти­ја­та, свес­но­ста за сво­ја­та око­ли­на, еко­ло­шки и со­ци­о­ло­шки гле­да­но се моќ­ни­те дви­га­те­ли на ква­ли­те­тот на но­во­то оп­штес­тво, кое коп­нее да се ро­ди.

Но­ви­те ини­ци­ја­ти­ви, осо­бе­но кај мла­ди­те ус­пеш­ни прет­при­е­ма­чи, сра­меж­ли­во, но сѐ по­за­че­сте­но све­до­чат за овој ка­па­ци­тет. Ток­му тие, мла­ди­те про­гра­ме­ри, на при­мер, го ко­ри­стат сво­јот прет­при­е­мач­ки по­тен­ци­јал и го вр­зу­ва­ат за кре­а­тив­но­ста та­ка што тој во сво­ја­та су­шти­на не е инс­пи­ри­ран са­мо од про­фи­тот, ту­ку и од сог­ле­да­на­та по­тре­ба што овоз­мо­жу­ва све­тот да го на­пра­ви­ме по­до­бро ме­сто. Тие ус­пеш­но ја по­вр­зу­ва­ат си­ла­та на прет­при­е­маш­тво­то со стра­ста, со­чув­ство­то и со ем­па­ти­ја­та кон пре­диз­ви­ци­те на над­во­реш­ни­от свет што ги пер­це­пи­ра­ат, а тоа е јас­на ма­ни­фе­ста­ци­ја ток­му на „ин­те­ли­ген­ци­ја­та на ср­це­то“.

Кое е мо­е­то јас? Кој е мо­јот нај­ви­сок иден ка­па­ци­тет? Што зна­чи ра­бо­та­та што ја из­вр­шу­вам, ко­ја е ид­ни­на­та од ко­ја би са­кал да би­дам дел на мо­е­то ид­но па­ту­ва­ње?

Па­ту­ва­ње, не ка­ко оса­мен пат­ник, ту­ку ка­ко оп­штес­тво, ток­му тоа на што се пот­пи­ра биз­ни­сот. Ако до­се­га во кла­сич­но­то прет­при­е­маш­тво прет­при­е­ма­чот/ли­де­рот ги одра­зу­вал зна­е­ња­та од ми­на­то­то за да ги раз­бе­ре и про­е­кти­ра ид­ни­те че­ко­ри стре­меј­ќи се кон ѕвез­ди­те, ли­де­рот на но­во­то оп­штес­тво, на но­ви­от оп­штес­тве­но од­го­во­рен биз­нис, ли­де­рот на со­ци­јал­на­та ино­ва­ци­ја, ко­ја е дви­га­тел на но­во­то оп­штес­тво, се отво­ра за еден друг ме­тод на ли­дерс­тво. По при­ме­рот на астро­на­у­ти­те од „Апо­ло“, тој ќе мо­ра да се за­вр­ти на­на­зад и од ид­ни­на­та да се пог­лед­не се­бе­си во еден нов кон­текст во кој ќе мо­же да го пре­поз­нае сво­јот ка­па­ци­тет и ма­кси­мал­ни­от ка­па­ци­тет на оп­штес­тво­то што го оп­кру­жу­ва, вклу­чи­тел­но со не­го­ви­те гра­ни­ци и огра­ни­чу­ва­ња.

Да ја ви­ди сво­ја­та чу­дес­ност и чу­дес­но­ста на све­тот. Но и не­го­ва­та мож­на крш­ли­вост.

Тој ќе мо­ра да ја за­зе­ме на­со­ка­та што до­се­га ли­де­ри­те нај­че­сто ја не­ма­ле би­деј­ќи би­ле ори­ен­ти­ра­ни кон це­ли­те на ком­па­ни­ја­та, гле­да­ле на­пред и се стре­ме­ле кон ѕвез­ди­те.

Де­нес ба­ра да се ро­ди еден нов ре­во­лу­ци­о­не­рен ква­ли­тет, да се заг­ле­да­ме во се­бе­си ка­кви што сме и во око­ли­на­та што нѐ гра­ди до­де­ка ние ја соз­да­ва­ме неа и та­ка да из­гра­ди­ме ли­дерс­тво ба­зи­ра­но не са­мо на по­стој­ни­те зна­е­ња и стре­ме­жи, ту­ку на но­ви­те вред­но­сти, на ма­кси­мал­ни­от по­тен­ци­јал на ли­де­рот и на ид­но­то оп­штес­тво. Ли­дерс­тво што се об­јас­ну­ва со фе­но­ме­нот на џез-ан­самб­лот во кој му­зи­ча­ри­те се спо­соб­ни да ги слуш­нат дру­ги­те му­зи­ча­ри и да ја слуш­нат це­ла­та ме­ло­ди­ја за да го соз­да­дат сво­јот сле­ден тон, кој е во со­вр­ше­на хар­мо­ни­ја со дру­ги­те.
Ме­сто ли­дерс­тво што го одра­зу­ва ми­на­то­то, ли­дерс­тво со нов пог­лед и кое ги ан­ти­ци­пи­ра се­гаш­ни­те по­тре­би, но од перс­пе­кти­ва на ид­ни­на­та.

(авто­рот е дел од ти­мот на аген­ци­ја­та за ко­му­ни­ка­ции „Хо­ли­стик“ – www.holistic.mk)