ОП­ШТЕС­ТВЕ­НА­ТА ОД­ГО­ВОР­НОСТ – СУ­ШТИН­СКИ ДЕЛ ОД ДЕ­ЛОВ­НА­ТА СТРА­ТЕ­ГИ­ЈА

Ни­ки­ца Ку­си­ни­ко­ва

Прет­став­ни­ци на мре­жи­те на Гло­бал­ни­от до­го­вор од 20 др­жа­ви од Евро­па не­о­дам­на се со­браа во Скоп­је за да ди­ску­ти­ра­ат за трен­до­ви­те и за пре­диз­ви­ци­те во сфе­ра­та на оп­штес­тве­на­та од­го­вор­ност на прет­при­ја­ти­ја­та (ООП). По­крај единс­тве­на­та мож­ност ди­рект­но да се спо­де­лат искус­тва­та од раз­лич­ни де­ло­ви на Евро­па, за нас во ма­ке­дон­ска­та мре­жа на Гло­бал­ни­от до­го­вор тоа бе­ше на­стан на кој ги сог­ле­дав­ме и раз­ли­ки­те во тре­ти­ра­ње­то и во пра­кти­ку­ва­ње­то на оп­штес­тве­на­та од­го­вор­ност во Ма­ке­до­ни­ја во спо­ред­ба со дру­ги­те де­ло­ви на Евро­па. Еве што на­у­чив­ме.

На­јо­чиг­лед­на­та раз­ли­ка е во ста­вот и во трет­ма­нот на оп­штес­тве­на­та од­го­вор­ност на врв­но­то ра­ко­водс­тво на фир­ми­те (из­врш­ни­те ди­ре­кто­ри, сопс­тве­ни­ци­те и чле­но­ви­те на управ­ни­те од­бо­ри). Во Евро­па тие се ди­рект­но вклу­че­ни во ди­ску­си­и­те на оваа те­ма од си­те неј­зи­ни ас­пе­кти. Тие одам­на сфа­ти­ле де­ка оп­штес­тве­на­та од­го­вор­ност ка­ко те­ма не­ма да ис­чез­не, ту­ку, на­про­тив, ќе ста­ну­ва сѐ по­су­штин­ска за нив­ни­от биз­нис. Тие се свес­ни де­ка оп­штес­тве­ни­те проб­ле­ми ка­ко ми­рот, си­ро­ма­шти­ја­та, кли­мат­ски­те про­ме­ни итн,  ди­рект­но или ин­ди­рект­но вли­ја­ат на нив­ни­от биз­нис и де­ка тие, со мо­ќта и со ре­сур­си­те што им се на рас­по­ла­га­ње, има­ат од­го­вор­ност, но и мож­ност актив­но да се вклу­чат во нив­но­то ре­ша­ва­ње. От­та­му, тие на оп­штес­тве­на­та од­го­вор­ност не гле­да­ат ка­ко на до­пол­ни­те­лен тро­шок и ка­ко на не­што што ќе при­до­не­се да изг­ле­да­ат до­бро во јав­но­ста, ту­ку, на­про­тив, ка­ко на су­штин­ски дел од нив­на­та де­лов­на стра­те­ги­ја. На на­ста­ни ка­ко спо­ме­на­ти­от, врв­но­то ра­ко­водс­тво на фир­ми­те е во пр­ви­те ре­до­ви и актив­но ди­ску­ти­ра за овие пра­ша­ња. Кај нас, ди­ску­си­и­те на оваа те­ма (со чест на иск­лу­чо­ци) се ре­зер­ви­ра­ни за ли­ца­та што се од­го­вор­ни за про­е­кти­те за оп­штес­тве­на од­го­вор­ност, кои нај­че­сто се од сред­ни­от ме­наџ­мент, а врв­но­то ра­ко­водс­тво се по­ја­ву­ва са­мо ако е про­мо­ти­вен на­стан на ком­па­ни­ја­та од не­ко­ја до­на­тор­ска ак­ци­ја. По­ра­ди тоа, кај ма­ке­дон­ски­те ком­па­нии се пре­теж­но при­сут­ни до­бри по­е­ди­неч­ни про­е­кти за оп­штес­тве­на од­го­вор­ност, но отсус­тву­ва стра­те­ги­ја и ви­зи­ја за уло­га­та на ком­па­ни­ја­та во одрж­ли­ви­от раз­вој.

Во Ма­ке­до­ни­ја, про­мо­ци­ја­та и мар­ке­тин­гот се чи­нат пре­до­ми­нант­ни це­ли на сѐ што се пра­ви во до­ме­нот на оп­штес­тве­на­та од­го­вор­ност. Ими­џот во јав­но­ста и ме­ѓу кли­ен­ти­те е ва­жен за ком­па­ни­и­те на­се­ка­де во све­тот. Но, се за­бо­ра­ва де­ка ко­му­ни­ка­ци­ја­та за оп­штес­тве­на­та од­го­вор­ност, пред сѐ, се ба­зи­ра на отво­ре­ност и на от­чет, а не са­мо на фа­ле­ње за тоа што е на­пра­ве­но. Кај европ­ски­те ли­де­ри во оваа об­ласт, ин­фор­ма­ци­ја­та за оп­штес­тве­на­та од­го­вор­ност про­из­ле­гу­ва од из­ве­шта­и­те за ООП (или за одрж­ли­вост) кои со­др­жат кван­ти­фи­ку­ва­ни ин­фор­ма­ции за тоа што е на­пра­ве­но, што сѐ уште тре­ба да се на­пра­ви и кои се це­ли­те на ком­па­ни­ја­та во след­ни­те три до пет го­ди­ни (на при­мер, за кол­ку про­цен­ти ќе го на­ма­ли за­га­ду­ва­ње­то со јаг­ле­ро­ден ди­о­ксид, за кол­ку ќе ги на­ма­ли по­вре­ди­те на ра­бот­но ме­сто, кол­ку же­ни или мал­цинс­тва ќе про­мо­ви­ра на ра­ко­вод­ни по­зи­ции итн). На тој на­чин, јав­но­ста, де­лов­ни­те парт­не­ри и ин­ве­сти­то­ри­те мо­же да ја сле­дат по­све­те­но­ста на ком­па­ни­ја­та на долг рок. Кај нас, че­сто ду­ри и ком­па­ни­и­те што има­ат ва­кви из­ве­штаи, ја про­пу­шта­ат мож­но­ста со­од­вет­но да ѝ ги пре­зен­ти­ра­ат на јав­но­ста.

Ком­па­ни­и­те во Евро­па са­ка­ат да се прик­лу­чат кон Гло­бал­ни­от до­го­вор и дру­ги­те слич­ни ини­ци­ја­ти­ви за ООП би­деј­ќи сфа­ќа­ат де­ка, без ог­лед на го­ле­ми­на­та, во де­неш­на­та гло­ба­ли­за­ци­ја тие се дел од гло­бал­на­та еко­но­ми­ја и има­ат од­го­вор­ност да се вклу­чат во по­стиг­ну­ва­ње­то одрж­лив раз­вој.

Во свет­ски рам­ки, во мо­мен­тов се слу­чу­ва­ат не­ве­ро­јат­ни про­ме­ни. Ка­ко што не­о­дам­на об­ја­ви г. Ге­орг Кел, ди­ре­кто­рот на Гло­бал­ни­от до­го­вор на Обе­ди­не­ти­те на­ции, за прв­пат во­деч­ки­те свет­ски ком­па­нии под­др­жаа зго­ле­му­ва­ње на це­на­та што ќе ја пла­ќа­ат ком­па­ни­и­те за еми­си­и­те на јаг­ле­ро­ден ди­о­ксид. До­се­га тие беа нај­го­ле­ми­те ло­би­сти про­тив во­ве­ду­ва­ње­то да­вач­ки за кли­мат­ски­те про­ме­ни. Ва­ков ре­во­лу­ци­о­не­рен че­кор пра­ват мно­гу ком­па­нии и во дру­ги­те об­ла­сти по­вр­за­ни со рам­но­мер­ни­от раз­вој. Тие сфа­ќа­ат де­ка не мо­жат да се не­ми наб­љу­ду­ва­чи во ди­ја­ло­гот на вла­ди­те и на гра­ѓан­ски­от се­ктор ту­ку де­ка тре­ба да по­ка­жат де­лов­но ли­дерс­тво и актив­но да се вклу­чат во де­ба­ти­те и во ре­ша­ва­ње­то на овие гор­ли­ви проб­ле­ми на на­ци­о­нал­но и на ме­ѓу­на­род­но ни­во.

На­ши­те де­лов­ни ли­де­ри во­о­би­ча­е­но се из­јас­ну­ва­ат са­мо за те­ми­те ди­рект­но по­вр­за­ни со нив­ни­от биз­нис и сто­панс­тво­то, но ре­чи­си це­лос­но се отсут­ни во ини­ци­ја­ти­ви­те и де­ба­ти­те за ме­ѓу­ет­нич­ки­те од­но­си во на­ша­та др­жа­ва, за на­силс­тво­то врз же­ни­те, за си­ро­ма­шти­ја­та, за­га­ду­ва­ње­то, ди­скри­ми­на­ци­ја­та, ко­руп­ци­ја­та итн. Вре­ме е да ја сфа­тат не­ве­ро­јат­на­та мож­ност што ја има­ат за да при­до­не­сат за ре­ша­ва­ње­то на оп­штес­тве­ни­те пре­диз­ви­ци на де­неш­ни­на­та. При­тоа, не тре­ба да си го на­мет­нат то­ва­рот на се­моќ­на ком­па­ни­ја, ко­ја со еден про­ект са­ма­та ќе ре­ши сѐ. На­про­тив, тре­ба да се гра­дат парт­нерс­тва со дру­ги­те се­кто­ри (дру­ги ком­па­нии, др­жав­ни­те ин­сти­ту­ции и гра­ѓан­ски­от се­ктор) во чи­и­што рам­ки пр­во ќе се ди­ску­ти­ра за пра­ша­ња­та и за­ед­нич­ки ќе се соз­да­ва­ат одрж­ли­ви ре­ше­ни­ја. При­тоа фир­ми­те не тре­ба да се ја­ву­ва­ат са­мо ка­ко до­на­то­ри, ту­ку, на­про­тив, тре­ба пре­ку сво­јот биз­нис, зна­е­ње и пре­ку дру­ги­те ре­сур­си да по­ну­дат ино­ва­тив­на при­о­да за ре­ша­ва­ње­то на оп­штес­тве­ни­те проб­ле­ми.

Ло­кал­ни­те мре­жи на Гло­бал­ни­от до­го­вор слу­жат ток­му за фа­ци­ли­та­ци­ја на ва­кви парт­нерс­тва.

(Автор­ка­та е из­врш­на ди­ре­ктор­ка на здру­же­ни­е­то „ Ко­нект“ и пре­тсе­да­тел­ка на Се­кре­та­ри­ја­тот на ма­ке­дон­ска­та мре­жа на Гло­бал­ни­от до­го­вор)